Column: Het is mislukt
Wat is mislukt? Het laten wonen van verwarde personen in woonwijken. Burgemeesters slaan alarm en pleiten voor een andere aanpak. Waarom nu pas aan de bel trekken? De toename is al jaren aan de gang en er is niets gedaan om hieraan een einde te maken.
De politie in Schagen heeft in de eerste helft van dit jaar 185 meldingen gehad van overlast door mensen met verward gedrag. Dat aantal is voor het tweede jaar op rij gegroeid, naar het hoogste niveau sinds in elk geval 2011, verder gaan de cijfers niet terug. Tot nu toe stond het record in Schagen op 159 meldingen in het eerste halfjaar.
Overlast door verwarde personen is ook buiten Schagen een groeiend probleem: in heel Nederland kreeg de politie in zes maanden tijd meer dan 81.000 meldingen, oftewel bijna elke drie minuten eentje, voor minstens het dertiende jaar méér dan in het jaar ervoor. Gemeentekoepel VNG riep deze week nog op om afscheid te nemen van het beleid om personen met verward gedrag in woonwijken te laten wonen.
De meeste meldingen van overlast door verwarde personen kwamen in Schagen uit het deel dat bij het CBS bekendstaat als Schagen-West: daar belde in zes maanden tijd 42 keer iemand om die reden met de politie. In totaal kreeg de politie in Schagen in het eerste halfjaar overigens 466 overlastmeldingen binnen, tegen 454 in de eerste helft van 2024. Dat aantal is dus ook gestegen. Het betekent ook dat verward gedrag in deze gemeente de oorzaak is van grofweg een op de drie overlastmeldingen.
De oproep van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) om anders om te gaan met verwarde personen is niet nieuw; het totaal aantal overlastmeldingen voor die groep stijgt immers ook al langer. Ook dit voorjaar, rond het bekend worden van de overlastcijfers over de eerste drie maanden van 2025, riepen burgemeesters en politie op tot ander beleid.
In heel Nederland zijn er in de eerste drie maanden van het jaar meer dan 100.000 meldingen gedaan van verward gedrag: ruim 1100 per dag, bijna vijftig per uur. Daarvan gingen er ruim 38.000 over verwarde personen. Dat is een record. Nog eens 9000 keer deed iemand melding van overlast door jongeren.
De problematiek is het gevolg van overheidsbeleid. De afgelopen decennia zijn veel bedden in psychiatrische instellingen gesloten. Het idee was dat mensen meer in de wijk zouden worden opgevangen, maar de alternatieve voorzieningen (zoals beschermd wonen en ambulante begeleiding) zijn vaak onvoldoende meegegroeid. Het gaat vaak niet alleen om psychische klachten, maar ook om een combinatie met verslaving, schulden, dakloosheid of verstandelijke beperking. Hierdoor vallen mensen sneller buiten de bestaande zorgstructuren.
Wat moet er gebeuren? Wachtlijsten in de GGZ moeten omlaag. Daarnaast zijn crisisopvang, inloopvoorzieningen en 24/7 bereikbare hulp cruciaal. Er moeten meer woonplekken komen waar mensen zelfstandig kunnen wonen, maar met begeleiding, zodat ze niet vereenzamen of overbelast raken. Te vaak belandt iemand met psychische problemen in aanraking met justitie in plaats van in de zorg. Een meer zorggerichte aanpak kan herhaling en escalatie verminderen.
De VNG is er klaar mee en de politie ook. De idealisten vinden dat mensen het recht hebben om terug te keren in de wijk, na een zorgbehandeling, maar we moeten toegeven dat dit mislukt is. Een deel van deze populatie hoort in de (gedwongen) zorg. En niet in de cel.
De VNG deed onlangs een oproep aan het kabinet om gemeenten meer middelen te geven, zodat zij gerichter kunnen ingrijpen bij verwarde personen. Dit is landelijk gezien echt een van de allergrootste problemen. Feit is dat voorzieningen momenteel ontoereikend zijn voor zorgmijders, die niet in aanmerking komen voor gedwongen zorg.
Het probleem groeit door een combinatie van bezuinigingen, maatschappelijke veranderingen en complexe persoonlijke problematiek. De oplossing ligt in vroeg ingrijpen, betere samenwerking en meer beschikbare zorg en opvang.
Eugeen Hoekstra
